Przełomowa metoda w leczeniu lekoopornych zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Powszechnie znane jako „OCD”, czyli zaburzenia obsesyjno-kompulsywne z ang. obsessive-compulsive disorder, należą do jednych z najczęściej występujących przypadłości natury psychicznej — 2,3% populacji. Chora osoba ulega natrętnym, nagle wdzierającym się myślom i zachowaniom, mającymi na celu redukcję napięcia wywołaną przez myśl obsesyjną. Te treści występują do tego stopnia, że mają negatywny wpływ na codzienne życie danej osoby. Przez wiele dekad podstawową formą leczenia była farmakoterapia lekami przeciwdepresyjnymi połączona z terapia poznawczo-behawioralną. Według jednej z największych metaanaliz dotyczących leczenia OCD tymi metodami, przynosi ona redukcję objawów u około 40% do 60% pacjentów. Wielu chorych wykazuje jednak wysoką lekoodporność na ten rodzaj zaburzeń, co sprawia że współczesna neurochirurgia coraz częściej ucieka się do wykorzystywania metod opartych na stymulacji mózgu poprzez wszczepienie elektrod — terapia DBS z ang. deep brain stimulation. Ten rodzaj leczenia, mimo zdecydowanie większego ryzyka powikłań niż wyżej wymienione metody, stanowi jedną z największych nadziei w kwestii terapii trudnych przypadków klinicznych. Stymulacja mózgu w obrębie prążkowia lub dolnej odnogi wzgórza może wpływać na redukcję objawów OCD.
W związku z powyższym, w 2019 roku zespół naukowców i chirurgów z uniwersytetu medycznego we Wrocławiu przeprowadził eksperyment polegający na zastosowaniu metody DBS u dwóch pacjentów — 38- letniej kobiety oraz 28- letniego mężczyzny. Od wielu lat zmagali się oni z zaburzeniami OCD, korzystając z leczenia farmakologicznego i psychoterapeutycznego. Niestety bezskutecznie. Z tego właśnie powodu zdecydowali się na podjęcie ryzyka i poddali się wszczepieniu elektrod, które miały za zadanie umożliwić stymulację odpowiednich okolic ich mózgów. Oprócz zabiegu, włączeni zostali oni do terapii w nurcie behawioralno-poznawczym. Stymulacja zaczęła przynosić pozytywne rezultaty już po kilku dniach od jej rozpoczęcia. W miarę upływu czasu badani raportowali mniejsze przytłoczenie natrętnymi myślami, mniej objawów lękowych czy depresyjnych. Zaczęli bardziej angażować się w różne działania, których wcześniej unikali. Zarówno kobieta jak i mężczyzna doświadczali stosunkowo dużych wahań nastroju. Mimo to, stymulacja pozwoliła im wrócić do lepszego samopoczucia, co pokazały wyniki uzyskiwanie regularnie poprzez kwestionariusze mierzące nasilenie obsesji, kompulsji, depresji, lęku oraz skala umożliwiające zbadanie całościowego poziomu funkcjonowania.
Przełomowym momentem dla eksperymentu była próba wyłączenia stymulacji, o której nie wiedzieli badani. Okazało się, że kobieta dużo gorzej zniosła tą próbę. Już po kilku godzinach od wyłączenia stymulacji, poczuła się dużo gorzej. Lęk znacznie się nasilił, a do tego wystąpiły myśli samobójcze. Potrzebna była nagła interwencja szpitalna i hospitalizacja. Mężczyzna zaczął odczuwać brak stymulacji po 3 dniach od jej wyłączenia. Jego samopoczucie stopniowo się pogarszało, szczęśliwie obeszło się bez hospitalizacji. Następnie badanym ponownie włączono stymulatory. Obydwoje szybko odczuli poprawę.
Eksperyment pokazuje, że metoda DBS może przynieść znaczącą poprawę w leczeniu pacjentów opornych na standardowe metody terapii. Ważne jest aby oprócz samej stymulacji pacjent został włączony do psychoterapii i jeśli to potrzebne wspierany był też farmakoterapią. Niezbędne są dalsze badania w kwestii wyżej opisanej metody, jednak na pewno jest ona jedną z tych, w której nauka pokłada największe nadzieje.

Autor: Jakub Piotrowski

Źródło:

Beszłej, J. A., Siwicki, D., Fila-Witecka, K., Wieczorek, T., Piotrowski, P., Weiser, A., … & Rymaszewska, J. (2019). Głęboka stymulacja mózgu w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym–dwa przypadki kliniczne. Psychiatria Polska, 53(4), 807–824.